کیفیت در فضاهای شهری

برنامه سفید ویژه معماری Ú©Ù‡ در هفته های اخیر با تمرکز روی بحث معماری داخلی توانسته با ایجاد موج خبری Ùˆ تحلیلی ØŒ معماری را وارد حرف ها Ùˆ بحث های روزمره مخاطبانش کند ØŒ در جدیدترین قسمت خود ØŒ موضوع کیفیت در فضای شهری را دستمایه بحث Ùˆ گفت Ùˆ Ú¯ÙˆÛŒ کارشناسش با مهمان سرشناسش کرده Ùˆ سرفصل جدیدی در این ارتباط گشود . سفید این هفته با مروری گذرا بر بازتاب های ایجاد شده پیرامون چند بخش گذشته این برنامه آغاز شده Ùˆ سپس معرفی سایت معمار نیوز Ùˆ گفت Ùˆ Ú¯Ùˆ با محمد رضا کاشانی مدیر مسئول این سایت روی آنتن رفت Ø› پس از آن نیز وعده داده شد روند معرفی سایت های مرتبط با موضوع برنامه در هفته های آتی نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت . بعد از این آیتم های کوتاه ØŒ گفت Ùˆ گویی کوتاه میان کارشناس برنامه دکتر امیر محمدخانی Ùˆ مهندس فخیمی، معمار داخلی پخش شد Ùˆ سپس با نمایش تصاویری از خیابان های تهران نوبت به موضوع اصلی این قسمت رسید Ú©Ù‡ قرار بود در گفت Ùˆ Ú¯ÙˆÛŒ مهندس حمید رضا نیلی طراح فضاهای شهری Ùˆ مدرس دانشگاه در رشته شهرسازی Ùˆ مدیر سازمان زیباسازی شهر تهران با کارشناس برنامه دکتر امیر محمدخانی به بحث Ùˆ بررسی گذاشته شود . 

دکتر نیلی در ابتدای بحث با اشاره به این Ú©Ù‡ دانش برنامه ریزی شهری علاوه بر کیفیت توجهش را معطوف کمیت نیز Ù…ÛŒ کند عنوان داشت Ú©Ù‡ این دانش با مشخص کردن سرانه ها Ùˆ نیازهای جمعیت ساکن در یک فضای شهری سعی Ù…ÛŒ کند با توجه به کمیت ها کیفیت های مورد نیاز Ùˆ ضروری ساکنین یک مجتمع زیستی را تامین کند . ÙˆÛŒ افزود : اینجاست Ú©Ù‡ یک سری دانش های دیگر به Ú©Ù…Ú© برنامه ریز شهر Ù…ÛŒ آیند . مثل دانش حمل Ùˆ نقل شهری ØŒ دانش اقتصاد شهری ØŒ دانش جامعه شناسی Ùˆ جمعیت شناسی Ùˆ ...  

محمدخانی با اشاره به این که بیشتر تلاش برنامه ریزی و برنامه ریزان شهری معطوف ایجاد آسایش و سپس آرامش ساکنین فضای شهری و شهروندان است ، با اشاره به مثال هایی از طرح های جامع شهرهای مختلف ایران که نشانی از هویت بومی و تمدنی و ایرانی بودن آن شهرها در طرح های جامع شان دیده نمی شود ؛ این پرسش را با مهندس نیلی مطرح کرد که در بحث برنامه ریزی شهری آیا فقط بحث های کمیت گرا مطرح است ، یا این که مضامین و اله مان هایی چون هویت و فرهنگ و تاریخ و تمدن نیز در مبحث برنامه ریزی شهری دخالت داده می شوند ؛ که مهندس نیلی در پاسخ این پرسش با اشاره مجدد به نقش دانش های دیگر در برنامه ریزی شهری عنوان داشت که دانش هایی چون جامعه شناسی شهری یا اقتصاد شهری با بررسی عناصر گوناگون فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی بومی شهرها به این شکل به برنامه ریز کمک می کنند که این موضوع را که چگونه سبک زندگی ساکنین یک شهر با مسایل و داشته های فرهنگی آن ها گره می خورد ، تبیین و توضیح دهند . وی تصریح کرد : اگر مسایل فرهنگی کهن بومی یک جامعه در برنامه ریزی شهری و طرح جامع شهری یک شهر مد نظر قرار نگیرد ، به جرات باید گفت عملا این طرح برای آن مردم و آن جامعه نیست .

دکتر محمدخانی در ادامه این بحث با ذکر این Ú©Ù‡ در حال حاضر شاهد نوعی آشفتگی هویتی در شهرهایمان هستیم Ú©Ù‡ متاسفانه بیشتر این آشفتگی ها طبق ضوابط طرح های جامع شهرها اتفاق افتاده است Ø› با اشاره به ضوابطی چون حداکثر ارتفاع بناهای بلند مرتبه در برخی از شهرهایی Ú©Ù‡ هنوز ساختار سنتی فرهنگی – اجتماعی حتی در ظاهر معماری آن ها پابرجاست ØŒ عنوان کرد Ú©Ù‡ اغلب ضوابطی Ú©Ù‡ در طرح های جامع شهرها آمده ØŒ بی توجه به داشته های فرهنگی Ùˆ بومی آن جوامع در طرح های جامع گنجانده شده اند . این کارشناس سپس با ذکر توضیحاتی در مورد طراحی شهری Ùˆ فضاهای شهری از مهندس نیلی خواست در مورد طراحی Ùˆ فضاهای شهری توضیحات Ùˆ تعریفش را ارائه دهد . مهندس نیلی پس از نمایش تصاویری از امکانات Ùˆ فضاهای شهری با اشاره به این تصاویر عنوان داشت انتظاری Ú©Ù‡ شهروند از فضای پیرامونش دارد ØŒ عملا مبنای طراحی شهری است . باید این را هم گفت Ú©Ù‡ این انتظار عملا انتظار از کیفیت فضاست . ÙˆÛŒ به این نکته اشاره کرد Ú©Ù‡ شهرسازان پس از این Ú©Ù‡ یک سلسله اقداماتی انجام دادند ØŒ نیاز Ùˆ لزوم دانشی به نام طراحی شهری را احساس کردند Ø› دانشی Ú©Ù‡ باید به ایجاد Ùˆ ارتقای کیفیت محیط شهری بپردازد . این جا بود Ú©Ù‡ از چند دهه قبل در دانشگاه های خارج از ایران Ùˆ بعد از آن در دانشگاه های ایران رشته طراحی شهری به عنوان یکی از گرایش های شهرسازی ایجاد شد Ùˆ این رشته دانش آموختگان معماری را جذب خودش کرد . طراحی شهری در واقع یک دوره آموزشی است به این منظور Ú©Ù‡ بیاید Ùˆ یک معمار را Ú©Ù‡ ذهنش پروریده شده Ùˆ آموخته Ú©Ù‡ یک فضا Ùˆ یک مجتمع را طراحی Ùˆ خلق کند ØŒ وادارد Ú©Ù‡ چندین Ùˆ چند مجتمع در کنار هم را به Ø´Ú©Ù„ یک بافت ببیند Ùˆ روابط بین مجتمع های مسکونی Ùˆ اداری Ùˆ مجموعه های تجاری Ùˆ درمانی Ùˆ در واقع مجتمع های با کاربری گوناگون را به عنوان کالبدهای گوناگون کنار هم به عنوان یک کلیت واحد Ùˆ با هدف آسان تر کردن زیست شهروندان درک کرده Ùˆ این کلیت را خلق کند .

نیلی همزمان با نمایش تصاویری از طرح ارتقای کیفیت خیابان های تهران Ø› با ذکر جزئیاتی از اقدامات انجام شده در جهت ارتقای کیفیت خیابان ها Ùˆ میادین مهمی چون خیابان های انقلاب ØŒ ولی عصر ØŒ هفده شهریور Ùˆ میادینی چون تجریش ØŒ انقلاب ØŒ هفت حوض ØŒ بهارستان Ùˆ نبوت به مراحل گوناگون انجام Ùˆ اجرای این طرح ها – از نقطه صفر آغازین Ùˆ تهیه نقشه های سه بعدی تا تکمیل نهایی طرح ارتقای کیفیت این خیابان ها Ùˆ میادین - با در نظر گرفتن سوابق تاریخی Ùˆ فرهنگی Ùˆ نیز ویژگی های فرهنگی Ùˆ اقتصادی حال حاضر این فضاها اشاره نموده Ùˆ عنوان داشت : با طرح هایی از قبیل ارتقای کیفیت فضای شهری ØŒ عملا به این واسطه Ú©Ù‡ ساکنین یک فضا با هویت Ùˆ ماهیت اصلی آن فضا آشنا Ù…ÛŒ شوند ØŒ پس عملا از این طریق Ù…ÛŒ توان در جهت ایجاد رفتار بهینه شهروندان در فضای شهری بسترسازی کرد . ÙˆÛŒ افزود : در این طرح یک فضای شهری همزمان با این Ú©Ù‡ به گذشته تاریخی Ùˆ هویتی خودش متعهد نگاه داشته Ù…ÛŒ شود Ùˆ پایبند Ù…ÛŒ ماند ØŒ در عین حال بستری Ù…ÛŒ شود برای زندگی امروزین Ùˆ البته سال های آتی مردم . در واقع تک تک این میادین Ú©Ù‡ چند ده سال است در زندگی مردم این شهر نقش آفرینی Ù…ÛŒ کنند ØŒ با تکمیل این طرح ها قرار است تا چند ده سال آینده نیز توانایی سرویس دهی به مردم را داشته باشند .    

در ادامه بحث مجری برنامه سفید سعید اسلام زاده از لزوم Ùˆ میزان توجه به طبیعت Ùˆ بالاخص فضای سبز Ùˆ درختکاری در برنامه ریزی ها Ùˆ طرح های ارتقای کیفی فضاهای شهری پرسید . مهندس نیلی مدیر سازمان زیبا سازی شهرداری تهران گفت : اتفاقا چون Ú©Ù‡ ما هم به عنوان شهروند جزیی از طبیعتیم ØŒ پس اصلی ترین دغدغه مان نیز حفظ طبیعت Ùˆ محیط زیست باشد . با توجه به این آلاینده های عجیبی Ú©Ù‡ دارند زندگی همه مان را به مخاطره Ù…ÛŒ اندازند ØŒ جز توجه به گونه های گیاهی Ú©Ù‡ تنها نجات بخش های ما در شرایط حاضر هستند ØŒ راه دیگری برای مان نمانده است . الان در هر سطحی از مردم Ùˆ مدیران مسئله محیط زیست به یک خط قرمز تبدیل شده Ùˆ تقریبا همه به این نتیجه رسیده ایم Ú©Ù‡ در سال های گذشته بیش از حد گونه های گیاهی را از بین برده ایم Ùˆ به این دلیل از این به بعد باید توجه ویژه ای به این مسئله داشته باشیم . در طراحی شهری هم به  این نکته هم از منظر زیباسازی شهری Ùˆ هم از جهت جایگزین ساختن بخشی از گونه های گیاهی با مبلمان شهری توجه دقیق شده است .

در بخش دیگری این گفت Ùˆ Ú¯Ùˆ ØŒ مهندس نیلی در پاسخ به پرسش دکتر محمدخانی Ú©Ù‡ در مورد اولین گام ضروری Ú©Ù‡ باید برای ارتقا Ùˆ بهتر کردن وضعیت آشفته شهرهای پر اغتشاش Ùˆ بی سر Ùˆ سامان Ùˆ آشفته مان باید برداشته شود Ø› چنین گفت : برای رسیدن به این هدف باید چند مسیر را به موازات هم Ø·ÛŒ کنیم . یکی این Ú©Ù‡ برای فضاهای مختلف – منطبق با هویت Ùˆ ماهیت آن فضا - پروژه های طراحی شهری گوناگون تعریف کنیم . در گام بعدی باید برای بافت های مختلف شهرمان طرح های مختلف – مثل طرح تفصیلی بافت تاریخی Ùˆ ... - تهیه کنیم . به موازات این گام ها هم باید بخشی از آشفتگی هایی Ú©Ù‡ ذهن شهروند را درگیر کرده Ùˆ باعث اغتشاش بصری Ù…ÛŒ شود را حذف کنیم . 

در پایان برنامه مهندس نیلی در پاسخ دکتر امیر محمدخانی که در بخش پایانی این گفت و گو در باره مبلمان شهری پرسید ، از برگزاری جشنواره های ویژه مبلمان شهری توسط سازمان زیباسازی شهرداری تهران خبر داده و عنوان داشت : یکی از مجموعه عناصری که تاثیر ویژه روی ارتقای کیفیت فضاهای شهری دارد ، بحث اجزا و عناصر و مبلمان شهری است که ما نیز با توجه به هویت هر منطقه از شهرمان روی طراحی مبلمان ویژه آن مناطق جدیت خاصی داریم و تاثیرش را نیز این روزها در مناطق متعددی از شهر به خصوص مناطق تاریخی تهران می توانید مشاهده کنید .